İkili rekabette zayıf kaldılar! Türkiye ile iş birliğine gidebilirler

Kazakistan’da LPG fiyatlarına zam yapılmasının arkasından başlayan protestoların ülke genelinde çatışmalara dönüşmesi ve sonrasında yaşananlara ilişkin bölge uzmanlarının bazıları, haklı taleplerle başlayan protestolarda sonra yıkıcı güçler ortaya çıktığını savunurken bazıları olayların, Türk Devletleri Teşkilatının (TDT) kriz dönemlerinde acele müdahale edebilecek mekanizmalar kurması gerektiğini gösterdiğini ifade etti.

Bölge ülkelerinin uzmanları, Kazakistan’da yaşanan gelişmeleri Anadolu Ajansı (AA) muhabirlerine değerlendirdi.

Kazak siyaset bilimci Dr. Talgat Kaliev, bir takım yıkıcı güçlerin ülkesindeki dostane protestodan yararlandığını ve onu tamamen farklı bir senaryoya yönlendirdiğini söyledi.

Kaliev, Kazakistan’daki gelişmelerin iki kısma ayrılması gerektiğini belirterek, “Birincisi kesinlikle barışçıl, yasal bir protestoydu. Protestocular yeterince haklı taleplerde bulundu. Sonradan ise bu protestolarla hiçbir ilgisi olmayan korunanlar da dahil edinmek üzere binaları ele geçirebilecek özel eğitimden geçen yeni güçler ortaya çıktı. Yıkıcı güçler, protestodan yararlandı.” dedi.

İkinci kısmın terörist bir korkutma olduğunu savunan Kaliev, teröristlere karşı askeri operasyonların dürüst olduğunu ama hükümetin de dostane protestocuların taleplerine yanıt vermesi gerektiğini vurguladı.

– KLANLAR ARASINDA UĞRAŞ İHTİMALİ

Eski Kırgızistan Başbakanı Feliks Kulov, Cumhurbaşkanı Kasım Eli Bol Tokayev’in “emniyet güçlerine bütün güvenemediği için “Kolektif Emniyet Anlaşması Örgütünden (KGAÖ) yardım talebinde bulunduğunu” iddia etti.

Kulov, KGAÖ güçlerinin Kazakistan’da kısa zaman bulunacağını, bunun işgal girişimi anlamına gelmediğini söyledi.

Kırgız siyaset bilimci Mederbek Korganbayev de Kazakistan’daki gelişmelerde klanlar arasındaki uğraş ihtimaline dikkati çekti.

Korganbayev, Kazakistan’ın kurucu lideri Nursultan Nazarbayev’in çevresi ile mevcut Cumhurbaşkanı Tokayev arasında kilit karlı sektörler, petrol ve ham madde ihracatı, kadro politikası, ticaret ve iş alanları, medya kaynakları ve öteki parasal akışların paylaşılamadığını öne sürerek, Nazarbayev’in çevresinin, Tokayev’in kadrolarda değiştirme yapmasına müsade vermediğini, egemen kararlar almasını engellediğini ve baskı altında tuttuğunu savundu.

Kazak emniyet güçlerinin yağma, millet binalarına el konulma ve kolluk kuvvetlerinin öldürülmesine yol açan olayların başlangıcında protestolara ve kargaşaya hiçbir şekilde müdahale etmediğini ileri süren Korganbayev, Tokayev’in KGAÖ’den bu nedenle yadım istediğini açıklama etti.

Korganbayev, Kazakistan’ın dış ve iç politikasının her yerde dizayn edileceğini düşündüğünü, ülkenin ciddi siyasi reformlara ihtiyacı olduğu söyledi.

– KAZAKİSTAN’DAKİ GELİŞMELER BÖLGEYİ ETKİLEYECEK

Özbek gazeteci Abduvali Saybnazarov ise gelişmelerin hem Kazakistan hem de Orta Asya bölgesinin siyasi nüfuzuna negatif tesir yapacağını savundu.

Saybnazarov, “Kazakistan’daki olaylar Orta Asya ülkelerini siyasi ve hesaplı açıdan etkileyecek. KGAÖ güçlerinin Kazakistan’a girmesi bölge ülkelerinin jeostratejik egemenliğine de olumsuz etki yapacak.” dedi.

Kazakistan’ın, bölgenin az daha tahıl ve mazot deposu konumunda olduğunu hatırlatan Saybnazarov, Kazakistan’daki olayların yakın dönemde bölgenin diğer ülkelerinde petrol ve tahıl fiyatlarının artmasına yol açabileceğini kaydetti.

Saybnazarov, bölge ülkelerinin benzeri protestolarla karşı karşıya kalmamaları için halkıyla barışık olmaları ve halkın kolaylık düzeyini yükseltecek metamorfoz ve reformları bir lahza önce hayata geçirmeleri gerektiğini sözlerine ekledi.

– TÜRK DEVLETLERİ TEŞKİLATI, KRİZLERE ACİL MÜDAHALE EDEBİLECEK BİR YAPI OLUŞTURMALI

Kafkasya Milletlerarası İlişkiler ve Stratejik Araştırmalar Merkezi (QAFSAM) Başkan Yardımcısı Nazım Cafersoy, Kazakistan’daki olaylar üstüne Rusya’nın hem kendi başına hem de KGAÖ üzerinden bir inisiyatif alarak büyük menfaat sağladığını kaydetti.

Cafersoy, Kazakistan ekonomisinin olaylar sebebiyle darbe aldığını, ülkenin idareli ilişkilerinin her yerde şekillenebileceğini öne sürerek, şunları kaydetti:

“Idareli olarak Kazakistan’da Rusya ve Çin rekabet halinde olacak. Rusya, Çin’i kimsesiz dengeleyemez. Burada Türkiye faktörünün Rusya ile ilişkilerde özellikle Kazakistan ve Orta Asya’da bir meslek birliği geliştirebileceğini tahmin ediyorum. Bu süreçte Türk Devletleri Teşkilatı da Türkiye ile Rusya arasındaki meslek birliği sürecinin bir parçası olarak devreye girebilir. Kriz şunu gösterdi, TDT’nin kurumsallığının daha da geliştirilmesine gereklilik var. Bilhassa kriz dönemlerinde ivedi müdahale edebilecek mekanizmaların devreye girmesi gerekli. TDT bu tür kriz anlarında ivedi müdahale edebilecek bir politik ya da emniyet yapısını oluşturmalıdır.”

– KAZAKİSTAN’DAKİ OLAYLAR

Kazakistan’ın batısında 2 Ocak’ta sıvılaştırılmış petrol gazına (LPG) yapılan zamlar ve ülkedeki sosyoekonomik durumun kötüleştiği gerekçesiyle başlatılan protestolar, ülkenin öteki kesimlerine yayıldı.

Gösterilerde emniyet güçleri ile protestocular aralarında çatışmalar yaşandı. Bilhassa ülkenin güneyindeki Almatı kentinde polis araçlarını ateşe veren ve devlet binalarına giren protestoculara, emniyet güçleri ses bombasıyla müdahale etti.

Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Eli Açık Tokayev, protestolardan sorumlu tuttuğu hükümetin istifasını kabul etti.

Protestoların yayılması sonucu ülke genelinde mucizevi hal (OHAL) ilan edildi. Göstericilerin millet binalarını işgal etmesi ve tabanca kullanması sonucu Nur Sultan yönetimi, güvenlik güçlerine işlem talimatı verdi. Tokayev, KGAÖ’den destek başvurusunda bulundu ve ülkeye KGAÖ güçleri geldi.

Olaylarda yaklaşık 8 bin birey gözaltına alındı.