Fazıl Say, Play Say 3 albümü için “Bu albüm, kendiliğinden ortaya çıkmış eserlerin toplandığı, gerçekçilikten yola meydana çıkan, ne gördüyse onu müziği ile anlatmaya çalışan bir besteci piyanist portresi CD’dir” diyor.
Cihangir KÖROĞLU
Türkiye’nin dünya çapında üne sahip besteci ve piyanisti Fazıl Say, geçtiğimiz günlerde Say Play Say 3 albümünü dinleyiciyle buluşturdu. Albüm, Türkiye’de yaşanan çarpıcı olaylardan yola çıkarak bestelediği, aynı zamanda Anadolu topraklarının hikâyelerinden esinlenerek yarattığı eserlerden oluşuyor. Yurt esintisi içeren bu eserler arasında; Seyahat Direnişi’ni konu alan “Gezipark II”, 10 Ekim’de meydana gelen Ankara Katliamı’nda hayatını kaybedenlerin ölenlerin anısına yazdığı “In Memoriam”, Kaz Dağları’ndaki doğa katliamını anlatan “Kaz Dağları Baladı” ve “Kaz Dağları Marşı” yer alıyor. GeziPark bestesini yaparken gördüklerini, duyduklarını, hareketlerini, devinimlerini anlattığını söyleyen Say ile albümünü konuştuk.
“Say Plays Say 3” albümünde Türkiye tarihinde iz bırakan toplumsal olaylara dönük hazırladığınız besteler var…
Evet, bu albümde bulunan eserler yakın geçmişimizde yaşadığımız toplumsal olayların izlerini taşıyor. Tüm dünyanın bildiği Yolculuk Park’ı olayını anlatan Gezipark Sonatı, 2015 yılında Ankara Garı’nda yaşanan terör olaylarında hayatını kaybedenlerin anısına yazdığım In Memoriam ya da Kaz Dağları’nda yaşanan doğa katliamını, bu katliama karşısında olan dayanışma duruşunu anlatan Kaz Dağları Baladı ve Kaz Dağları Marşı gibi… Bütün bu eserler bu albümde bir araya geldi. Ayrıca İzmir Süiti ve Karatoprak eserinin yeni versiyonu da var albümde.
DEVİNİMLERİ ANLATIYORUM
Bütün bu olaylar sizi, yaratma sürecinizi nasıl etkiledi?
Bu olaylar yaşanırken millet, sanatçılar, herkes derin bir şekilde etkileniyor fiilen. Ve sonrasında bütün bu hissiyat istemsiz bir şekilde, haberdar bile olmadığımız bir halde sanatımıza ve üstünde çalıştığımız eserlere yansıyor. Mesela GeziPark eserinde beste yapmaya başladığımda ayrım ettim ama aslında duyduklarımı, gördüklerimi, hareketleri, devinimleri anlatıyorum. Bu albüm bu nedenle; birazcık kendiliğinden ortaya çıkmış eserlerin toplandığı, gerçekçilikten yola çıkan, ne gördüyse onu müziği ile anlatmaya çalışan bir besteci piyanist portresi CD’dir.
Yedi bölümden oluşan İzmir Süiti eserinizde Brahms, Chopin ve Rachmaninov gibi önemli bestecilerin gözünden, farklı görünüm açılarıyla bir İzmir Marşı anlatımı sunuyorsunuz. Bu fikir nasıl doğdu?
Bu eseri bestelerken, bu bestecilerin İzmir Marşı’nı kendi müzik duyarlılıklarında ve kendi müzik stillerinde nasıl yorumlayabileceklerini düş ettim. İzmir Süiti’nin içine dağılmış bu bölümlerde, Chopin’in süslemeli, biraz da melankolik bir tada sahip piyano çalışı eşliğinde İzmir Marşı’nı hissediyoruz. Rachmaninov’un 20’nci yüzyılın başındaki geç romantizmini, buhranlı piyano çalışını, hatta kimi süre bu buhranın dinç duygu yoğunluklarına ve öfkelere döndüğü piyano çalışını izliyoruz. Brahms’ın içine kapalı ve son derece yoğun müziğine atıfta bulunuyoruz. Bu bestecilerin sayısı daha da artabilirdi. Mozart stilinde, veya Beethoven, Bach stilinde İzmir Marşı… Tümü yapılabilirdi. Ben üçünü tatmin edici gördüm. İzmir’i anlatan Urla, Kordon, Körfez ve Zeybek bölümlerinin arasına serpiştirdim. Eseri birazcık bu mantıkla kulak vermek en açıkçası olacaktır.
Albümde İzmir Süiti’nde daha sakin bir Fazıl Say dinliyorken, GeziPark’ta daha sert ve öfkeli bir müziğin içindeyiz. Bununla ilgili ne bildirmek istersiniz?
Sahiden müzik neyi izah etmek isterse, onu o şekilde anlatır. İzmir’de; Urla’da bir güneşin batışı sessizliğini veya Kordon’un tılsımlı bir anını anlatan ağırbaşlı melodiler var. Meditasyon müziği bir nevi… GeziPark eserine gelince şüphesiz daha farklı bir hissiyat laf konusu. İlk bölümün adı: “İstanbul sokaklarında direniş geceleri”. Müziğin içinde bir mücadele anlatılıyor. Devinimler, koşuşturmalar, tezahüratlar, sloganlar… Modern bir müzikle, olabilecek en duru haliyle yaşananları anlattım. Görselliğin sese dönüşmesi bu şekilde müzikle de olabiliyor. Eserin üçüncü bölümü olan “Masum çocuk Berkin Elvan”da çocuk ölümü akoru var. Her ölçünün başında aralıksız yeniden eden, atonal bir akordur bu. Onun arasına güya bir çocuk melodisi girer gibidir. Yani müziğin betimlenmesi, müziğin resmedilmesi söz konusu burada. Müziğin sertliği, yumuşaklığı, dinginliği ve hızlılığı ise natürel fakat eserde ne anlattığımızla ilgili olarak değişen bir unsurdur.
DOĞAMDA VAR
Fazıl Say albümlerine, projelerine ve konserlerine dinleyicilerin ilgisi her zaman çok yüksek. Bestelerinizin hep enerjik hikâyeleri var.
Benim sanatımda kuşkusuz ki Türkiye’yi dünyaya tanıtma ve dünyada olanları da Türkiye’ye tanıtma durumu var. Benim için “kültürlerarası diyalog ve köprü kurucu” lakabı takılmıştı. Bu 25 yıldır böyledir. Bu benim yaptığım ya da üstünde çalıştığım bir proje yok, benim doğamda olan bir şey. 20’nci yüzyıl Türk edebiyatının büyük şairlerinin eserlerini besteledim. Geçtiğimiz yıl dünyada ve hatta Türkiye’de az tanınan ama çok manâlı eserler vermiş 20’nci yüzyıl Türk bestecilerin eserlerini baştan kaydettim. Onları 21’nci yüzyıla taşımak, bu eserleri arşivlemek ve insanlara sunmak istedim. Bunların tümü benim hayatımda, içimde olan ve kendiliğinden oluşan şeyler. Olaylar, kişiler, şehirler… Bütün bunlar benim yaşadığım gerçeklikle iç içe. İstanbul ya da Mezopotamya Senfonisi’ni bestelerken ya da bir Nâzım Oratoryosu’nu bu gerçekliği yaşıyorum. Ayrıca terör olaylarını konu bölge bir viyolonsel konçertosunu, Umut Senfonisi’ni bestelerken de… Bu gerçekliği dinleyici ile iki taraflı bir paydada yaşadığımızı düşünüyorum.
Herzamanki müzikle ilgili birçok ön yargıyı kırmanızdaki başarının, yaptıklarınızın insanlara ulaşması olduğunu söyleyebilir miyiz?
Benim amacım yalnızca evimde müzik yazıp, herhangi bir şekilde bunu araklamak yok. Ben bir besteciyim. Yaratıcılık sürecidir kayda değer olan. Bu yaratıcılığı da yoğun bir şekilde dünya ile de paylaştım. Ülkemde de paylaştım. Bunun insanlara ulaştığını düşünüyorum. Görüyorsunuz Türkiye’nin her yerine turneler düzenliyoruz, kendi konserlerimizi kendimiz organize ediyoruz, projelendiriyoruz. Türkiye’de bu noktada ulaştığımız durumu kayda değer buluyorum. Her şehirde çok büyük kitlelere ulaştık kendi imkânlarımızla. Manâlı olan elini uzatmaktır ve uzatılan eli tutmaktır. Burada gerçekten geniş gönüllü almak gerekir. Ulaştığımız kitleyle bunu başardığımızı düşünüyorum.